Sahiplik sistemi

“havi” fiili “sahip olmak demektir nomulide. Mesela araba sahibi demek için kuro(araba) ve havo(sahip) kelimeleri birleştirilir ve kurhavo(araba sahibi) olur. Lakin sahiplik sistemini bu sebeple ayrı konu olarak işlemiyoruz çünkü sahip belirten ön eke de sahibiz. Hem ön hem son ekli olarak sahiplik sistemlerini tanıtacağız şimdi.

“-havo” son ekli:

Görüldüğü gibi Havo=sahip, havoso=sahibe demektir.

“-mu” ön ekli:

Evet bu da ön ekli olarak sahiplik belirtme sistemimizdir. Bu ön ekimiz sessiz harfle başlayan kelimenin önüne gelince kelimedeki sessiz harften sonraki sesli harfi düşüren eklerdendir. Yani mesela “kuro” kelimesindeki “u” harfini düşürür. Ama ilk hece çift sesliyle başlıyorsa ya da sonraki hece çift sesli içeriyorsa, ilk hecede 2 sesli harf varsa düşüş yaratmaz. Şimdi fazla uzatmadan bu ekimizle olan örnekleri tanıtalım:

Görüldüğü gibidir. Yine bunda dişileştirme yapılacaksa –mu ön ekinden sonra kelime yazılır kelime sonuna –os takısı konur.

Ahlak dışı yapıcı

Bu ekler“po-“ veya “har-“ ön ekidir. İki ekte aynı manaya gelir.

Eski belirteci

Bu ek nomuli dilinde “es-“ ön ekidir

Not: eskiyi belirtmek için “oltena = eski” sözü de kullanılabilir. Oltena amulo = eski sevgili şeklinde.

Şey ekleri

2.14) şey ekleri

Bu 3 ekin (-üm, -oç, -al) her biri tamamen aynı görevi görür en ufak bir farkı bile yoktur birbirlerinden. Kökle ilgili başka bir anlam çıkartırlar “bir şeyin bir şeyi” anlamı verirler diyelim kısaca. Örneklere de geçelim bu arada:

2.14.1) şey ölçüsü

Şey ölçüsü için “nomul” ölçüsü kullanılır ve –üm, -oç, -al son ekleriyle aynı görevi görür. 2 sessiz harfli köklerde “nomuh”, tek sessiz harfli köklerde “noh” halini alır örneklerimiz;

Peki şöyle bir şey olsa ne olur? Misal “koruno” kelimesi ölçüsüz bir kelimedir “kızılcık” demektir zaten. Peki kızılcıkla alakalı bir şey derken nasıl deriz? Son ekleri boşuna mı koyduk “korunalo” deriz.

Dişileştirici

Bu ekler“-os” ve “-et” son ekleridir. Her iki ekte aynı manayı verir dişileştirme yapar

Lider yapıcı

2.12) yönetici, lider yapıcı ek:

Bu ek nomuli dilinde “ki-“ ön ekidir. Örnekler verelim şimdi:

NOT: “aki-” eki ise “lider olmayan” anlamını katar. Örneğin:

akistatulo = devlet başkanı olmayan kişi

ülke, yavru ve nizam isimleri

2.9) “-io” son eki:

Ülke adı yapar bu. Öyle zor bir ek filan da değil tablo yapma gereği de yok:

Türkio = Türkiye

2.10) yavru ekleri: 

Bu durum için “-ed” veya “-vet” son ekleridir. Bu eklerden istenilen kullanılanilir.

Not 1: -ed son eki –vet son ekinden kıdemlidir. Örneğin “kralın oğlunun oğlu” sözünün karşılığı için “rexedveto” kullanılır

Not 2: dişi olan yavru içinse –edoso ya da –vetoso kullanılır.

2.11) nizam isimleri

Bir öğretinin, sistemin belirtilme halidir bu. Türkçedeki –izm, -ist gibi eklerin karşılığıdır. Bu ekler “-ud” ve –udan” ekleridir. Misallere geçelim

Yapı taşı eki

Bu ek “yapı taşı, en küçük parça durumunu belirtir. Örnek veriyoruz:

*elbette ki insan 2 hücrenin birleşmesinden oluşur nomuli sistematiğinde bir hata yok çünkü bir dişileştirme ekimiz vardır omanero = eril insan üreme hücresi, Omaneroso = dişil insan üreme hücresi.

Kötüleştirme eki

Bu ekler “-ac” ve “-seh” son ekleridir bunlardan istenilen kullanılabilir birbirine alternatiftir bunlar.

Not = Bu ek kötüleştirici ektir. Azaltıcı, küçültücü ek olan “-EN” son eki başkadır.

İsmi fail

Eki tanıtırken aslında nasıl bir şey olduğunu söylüyoruz özellik sağlaYAN diyerek. Nomuli’de bu ek 2 tiptir.

2.6.1-) “–ul” son eki ve “ma-” ön eki:

Bu ek bir özelliği sağlayan insan manasını vermektedir. “-uloso” eki ise dişileştirir tabi. iki ekin de niteliği aynıdır.

Namil ölçüsü

“namil” ölçüsü –ul, ve ma-‘nın alternatifidir. Namil en az 3 harfli kökler içindir 2 harfli köklerde namih’e dönüşür. Tek harfli köklerde bu ölçü kullanılmaz. Bu üç misali tek tabloda göstereceğiz;

Not: ayrıca namil ölçüsü sahiplik eki olarakta kullanılabilir. 

2.6.2-)“–ad” son eki ve “e-” ön eki:

Bu ekler ise bir özelliği sağlayan fakat insan olmayan şeyleri belirtmek amacıyla kullanılır. iki ekin de niteliği aynıdır. Örnek verelim:

Bu kadar basit yani aralarındaki farklar.