7.1-) emir kipi (amrihbo)
Nomulide emir kipi -i son eki ve şahıs iyeliğiyle yapılır yani fiil ekine şahıs iyeliği getirilir.
Nomuli | Türkçe |
Venia! | Gel! |
Vidie! | Görsün! |
Umios! | Yapalım! |
Manjias! | Yeyin! |
Labories! | Çalışsınlar! |
7.2-) şart kipi (jerdihbo)
Bu nomuli dilinde “si-“ ön ekidir. “si-“ ön eki de ünlü düşmesi yaratır. Eğer gelirsem cümlesinde “veni” gelmek fiilidir fakat si- ön eki münasebetiyle “geliyorsam” derken “sivnoreuso” denir.
Örneklere geçelim:
Nomuli | Türkçe |
Sivnoreuso | Eğer ben geliyorsam |
Sivnimeusa | Eğer sen gelmişsen |
Sivnireuse | Eğer o gelirse |
Sivniseusos | Eğer biz geleceksek |
Sivniseuses | Eğer onlar gelecekse |
Siavnoreuso | Eğer gelmiyorsam |
7.3-) istek kipi (vanihbo)
istek kipi nomulide “vani” fiilinin şahıs çekimleriyle kullanılır. olumsuzu ise “avni” fiilinin şahıs çekimleriyle olur.
Nomuli | Türkçe |
Vano veni | Gelsem, geleyim |
vano uma? | Sen yapsan? |
Vanos vidi | Görmek istiyoruz, görsek |
Avnos vidi | Görmek istemiyoruz, görmesek |
Avno ridi | Gülmesem |
7.3.1-) “esenmel ve esenme ölçüleri”
bu ölçüler bir şeyi istemek, dilemek, arzu etmek manalarını verir. Misallere geçelim daha iyi kavranabilmesi için;
Kelime | Ölçülü hal | manası |
Akvo:su | Eseakvi | Su istemek |
Manjo:yemek | Esemneji | Yemek istemek |
Somni:uyumak | Esesmenoro | Uyumak istiyorum |
Gogo:kız | Eseggemo | Kız isteme* |
Pardo:af | Esepredi | Af dilemek |
Pardo:af | Məsepreda | Af dileyen |
De jogirto:yoğurttan | Dev esejgertoro | Yoğurttan istiyorum |
*eseggi kız istemek demektir masdar hali yani fiilin isim hali “eseggemo” olur. çünkü –em son eki fiili isim yapan son ekimizdir.
Not: “vani” fiilini son ek olarak kullanmak ve “eldi” fiilini son ek olarak kullanmak bu ölçüyle aynı kapıya çıkar. Misal pardavani:af istemek, eideldi:yardım dilemek gibi.
7.3.2-) “-u” son eki
dilek kipi için –u son eki alternatifi de vardır ve mantığı emir kipiyle aynı şekilde çalışır. U’dan sonra şahıs iyeliği şeklinde. Misallere geçelim;
Nomuli | Türkçe |
venuho | Gelsem, geleyim |
Umua? | Sen yapsan? |
viduna | Görmek istiyoruz, görsek |
avduna | Görmek istemiyoruz, görmesek |
arduho | Gülmesem |
7.4-) verme kipi
Vermek ile ilgili fiiller her dilde mevcuttur misal ingilizcede para vermek derken give money demek gibi türkçede de akıl vermek, gün vermek gibi kalıplar mevcuttur. Nomulide bu kalıp için kipimiz var lakin ek değil “inmal” ölçüsü var. 2 sessiz harfli köklerde “inmah” tek sessiz harfli köklerde “inah” halini alır. Misallere geçelim;
Yalın | kipli |
Mento=akıl | İmnati=akıl vermek |
Tako=gün | İtkahi=gün vermek |
Beteko=güven | İbtaki=güven vermek |
Ero=tohum | İerahi=tohum vermek |
7.5-) alma kipi
Almak ile ilgili fiiller her dilde mevcuttur misal ingilizcede para almak derken take money demek gibi türkçede de akıl almak, gün almak gibi kalıplar mevcuttur. Nomulide bu kalıp için kipimiz var lakin ek değil “numlet” ölçüsü var. 2 sessiz harfli köklerde “numeh” tek sessiz harfli köklerde “neh” halini alır. Misallere geçelim;
Yalın | kipli |
Mento=akıl | Munteti=akıl almak |
Tako=gün | tuĥehi=gün almak |
Hereno=ürün | Hurneti=ürün almak |
Ero=tohum | erehi=tohum almak |
7.6-) bilme kipi
Verme ve alma kipindeki mantık neyse bilme kipinde de aynı mantık işler. Bir şeyi bilme bir şeyin bilgisini yapar bu kip. bu kip için ölçümüz “inammel” ölçüsüdür. 2 sessiz harfli fiillerde “inammeh”, tek sessiz harfli fiillerde “inneh” halini alır. Misallere geçelim
Yalın | kipli |
Ludo=oyun | İladdehi=oyun bilmek |
Deçino=terbiye | İdaççeni=terbiye bilmek |
Ero=tohum | Erreho=tohum bilgisi |
İmo=dil | Îammeho=dil bilgisi |
7.7-) deneme kipi
Bir şeyin denemesini belirten bir kiptir ve “nemlet” ölçüsü kullanılır bunun için. 2 sessiz harfli köklerde “nemet”, tek sessiz harfli köklerde “net” halini alır.
Yalın | kipli |
Aneteşi=anlaşmak | Anetşeti=anlaşmayı denemek |
sabi=konuşmak | Sebeti=konuşmayı denemek |
Eki=içmek | Eketi=içmeyi denemek |
Hevqi=sevmek | Hevqeti=sevmeyi denemek |