Zarflar fiilleri ve fiilimsileri nitelerler. Bir fiilin yapılış yeri, zamanı, şekli zarflar ile belirtilir. “E” harfiyle biterler.
Örneklerimize geçelim:
Nomuli hali | Türkçe hali | Not |
Pulke venite | Güzelce geldi | Nasıl gelmiş? Güzelce gelmiş |
Vide | Görüp | -ıp, -ip ekini de karşılar zarflar |
Aude | Duyarak | -arak, -erek, ıp-ip eklerini de karşılar zarflar |
Vidteme | Görünce | “-teme” son eki “-ınca, ince” eklerinin vazifesini görür |
Difijile | Zoraki | Nasıl yapmış? Zor bir biçimde |
4.1) zarf fiil
Zarf fiil bir fiilin cümlede zarf görevinde kullanılan halidir. Türkçedekiyle nomulideki arasında bir takım farklar vardır. O yüzden Türkçedeki zarf fiillerin nomuli karşılıklarını öğreneceğiz çünkü mantığında farklar mevcuttur.
Türkçe ek | Örnek | Nomuli ek | örnek |
-esiye | Ölesiye | li-…-ante | limrante |
-ip | Verip | -e | Guve |
-meden | Vermeden | a-…-e | agve |
-meksizin | Durmaksızın | Amu-…-e | amukfe |
-ince | Görünce | -teme | görünce |
-ken | Olurken | -teme | meteme |
-eli | Gördüm göreli | -teme | Vidito vidteme |
-dikçe | Güldükçe | -em | rideme |
-erek | Görerek | -e | vide |
-e …-e | İte kaka | -e … -e | Çetaçe havse |
-ir…-mez | Gelir gelmez | -öt | venöte |
-diğinde | Geldiğinde | -temez | geldiğinde |
-cesine | Uçarcasına | -oidek | voloidek |
Not: “-ken” ekinin nomuli karşılığı “-teme” demiştik. Misal bu Türkçede zamana göre çekimleniyor görürken, görüyorken, görmüşken gibi. Lakin nomulide zamana göre çekimlenmez fiil kökünden sonra direkt “-teme” gelir.
4.1.2) zarflı fiil
Karışmasın, zarf-fiil ekleri değil zarflı fiil bunlar. Mesela bir fiille olmak ekliyoruz bunda. Bunun da bir eki var bu ek “mi-“ ön ekidir ve bu “mi-“ ön eki de ünlü düşmesine sebep olan eklerdendir. Uzatmadan geçelim örneklere
Yalın fiil ve mana | Zarflı fiil ve mana |
Lereni=öğrenmek | Milreni=öğrenerek olmak |
Viti=yaşamak | Mivti=yaşayarak olmak |
Viti=yaşamak | Mivtise=yaşayarak olacak |
Grandi=büyümek | Migrandite=büyüyerek oldu |
4.2) “…aracılığıyla”anlamını veren ek:
“-ese” eki bu ektir. Örnek verelim:
Mia amiko | Arkadaşım |
Mia amikese | Arkadaşım aracılığıyla |
Bu ek yerine “für” prepozisyonu da kullanılabilir. Yani
Mia amikese = für mia amiko
Aynı kapıya çıkar.