İngilizce dilindeki comparative ve superlative’yi bilirsiniz. Nomuli dilinde de buna benzer bir sistem var fakat detay olarak daha fazla muhteviyatı var. Mesela bizde bu arttırıcı-azaltıcı-kıyaslayıcı ekler niteliği olduğu gibi niceliği de değiştirebiliyor. Önce eklerden bahsedelim;

Örneklerimize geçelim şimdi de. Bu nicelik yükseltici:

Küçültme eklerindeki bureito ve buruito ölçüsüne gelince bunlar hecede değişim yaparak kelime oluşturma yöntemlerindendir. Misal yukarıda gördüğümüz “kravde” kelimesini ele alalım nasıl hecelenir? Kı-rav-de diye. Ve bunu sesli harfsiz düşünelim nasıl olur k-r-v-d şeklinde. Ve bu ölçüyü kelimedeki k ve r harfine uygulayabiliriz yani kravde’den kuraveide ve kuravuide oluşur bu sayede. Bu ölçü için minimum 2 sessiz harf yeterlidir.

Şimdi kravde(kalabalık) deyince insanın aklı takılır hiç kalabalık değil demekle çok az kalabalık demek aynı mı? Diye. Aslında değil aralarında fark var tabiki de. O da mekana bakanın anladığı kadardır. Kalabalık değil demek kalabalığın zıttıdır yani hiç kalabalık yoktur. Hiç kalabalık değil demek için:

Akravde:hiç kalabalık değil

Şimdi de nitelik yükselticimize geçelim:

Tabi “çok az güzel” demekle “çirkin” demek arasında fark vardır. Çirkin demek için:

“Ugla” ya da “apulka” kelimeleri kullanılır.

Bu karşılaştırma ekleri fiillerde de çok kullanışlıdır. Nomuli’nin bu konuda bir sınırı yoktur. Malumunuz üzere nomuli dilinde “-i” son eki önündeki her şeyi fiil yapmadan duramaz. Şimdi bununla ilgili örneklere de geçelim:

Tabi söylediğimiz gibi “az beğenmek” ile “hiç beğenmemek” bir değildir

Kıyaslama eklerinin küçültme eki olarak kullanılması:

Türkçe dilinde mesela küçültme eki olarak kullanılan “cık, cik” ekleri var. Örnek verecek olursak: hasancık, kulakçık gibi. Ya dabir şeye aciziyet veren mesela “çocukcağız” gibi. Bunları nomuli dilinde “-en” son eki karşılar. Örneklere geçiyorum:

Not: küçültme eki yavru yapıcı ek değildir.

Kıyaslamada pekiştirme nedir?

Evet bizde kıyaslama sistemi aynı zamanda pekiştirme sistemi görevini de görür. Mesela türkçede ayrı-apayrı, yeşil-yemyeşil, geri geri, yavaş yavaş türünde durumlara pekiştirme diyoruz. Nasıl pekiştiriyoruz bir görelim nomuli dilinde örneklerle:

Önemli kıyaslama ve miktar kelimeleri:

Öna mektaro = bir miktar
Önase = biraz
Önvahe = birçok
Peske = birkaç
Vahe = daha, çok
Maie = en
Ase, afezle = az
Fezle, se = fazla

3.3.1) aşırı yapıcı

nomulide kıyaslamayı gördük peki aşırı yapıcı yani hyperlative ek var mı? Var. Bu ek ve alternatifi mevcut. Bu ek –esv son ekidir zaten esva=aşırı demektir nomulide. Ve de bu –esv son ekine alternatif olarak x-e-x-ei ölçüsü vardır. Önce –esv’i tanıtalım örneklerimizle;

Şimdi de bunun alternatifi olan bereito ölçüsünü görelim. Bunu kısaca şöyle tanıtabiliriz örneğin şegara kelimesi nedir? Şekerli demektir heceleri nasıldır şe-ga-ra şeklinde burada her x bir hece olsun ve heceleri sesli harfsiz düşünürsek ş-g-r olur o zaman aşırı şekerli demek için şegeira dememiz gerekir bunda ölçü budur. Örneklere geçelim;