*”ahmet en kuro” misalindeki gibi **”aişe vel lereneḥo” misalindeki gibi ***ahmet elav akif” misalindeki gibi ****usa’eno vakablev onverso(evrenden beri uzay) misalindeki gibi
“aynı” anlamını taşıyanlar için kullanılan bir ektir aynı zamanda “Hom-“ eki. Örneğin: “Homgenso = hemcins”
Tabi “-daş” eki için de kullanılır. Örneğin: homviho = yoldaş
imezo
yani
inoltre
üstelik
Axaṃole
örneğin
Direkt çeviri olarak “Axaṃole” sözcüğü “örnek olarak” demektir.
Aloŋe
Kısaca, kısacası
Rəle
Gerçekten
Direkt çeviri olarak “gerçek olarak” anlamına gelir fakat “gerçekten” sözünü de karşılayabilir
Aut
Ya da, veya, ya, ne de
Vanire
ister
Mesela: vanire venia vaut avenia=ister gel ister gelme
Lipazi
gerek
“Lipazi” fiili “gerekmek” anlamına gelmektedir.
Kej
hiç
Siestus
olsa
Elune
Ancak
Ruze
nitekim
Min
Ki
Örneğin: hole min = öyle ki.
Holus
Öyleyse
Okus, Laus
Yoksa
Kaş
sanki
Gexus
Oysa
Hu şerire
Kim bilir
9.1) Kaynaştırma harfleriyle bağlaçlar
1.hal*
2.hal**
3.hal***
4.hal****
An
van
an
van
ese
vese
esev
vesev
Ela
Vela
Elav
Velav
Si
si
Si
si
Ple
Ple
plev
plev
Hom
Hom
Hom
Hom
imezo
imezo
imezov
imezo
inoltre
inoltre
inoltrev
inoltrev
Axaṃole
axaṃole
axaṃole
axaṃole
Aloŋe
aloŋe
Aloŋe
aloŋe
Rəle
Rəle
Rəle
rəle
Aut
Vaut
Aut
vaut
Vanire
Vanire
Vanire
vanire
Lipazi
Lipazi
Lipazi
Lipazi
Kej
Kej
Kej
Kej
Siestus
Siestus
Siestus
Siestus
Elune
Elune
Elune
elune
Ruze
Ruze
Ruzev
ruze
Min
Min
Min
Min
Holus
Holus
Holus
holus
Okus, Laus
okus, laus
Okus, laus
Okus, laus
Kaş
Kaş
Kaş
Kaş
Gexus
Gexus
Gexus
gexus
Hu şerire
Hu şerire
Hu şerire
Hu şerire
*ahmet ela murat misalindeki gibidir **aişe vela murat misalindeki gibidir ***murat vela aişe misalindeki gibidir ****aişe velav alara misalindeki gibidir
Not: hu şerire, okus, elune, vanire, rəle, aloŋe, axaṃole fiil soylu bağlaç olduğu için kaynaştırma harfinden muaftır
Türkçedeki “iş yapma eki” olan –ma, -me eki işlevini isteğe bağlı olarak görür. Yani isterseniz “-em” ekini iş yapış eki olarak kullanmayabilirsiniz fakat kullanmak daha belirtici oluyor.
“-em” ekinin zarf durumu olan “-eme” eki türkçedeki “-dıkça, -dikçe” eklerine karşılık gelir. Örneğin; yedikçe=manjeme
Örnekleri verelim şimdi de:
Eksiz örnek
Ekli örnek
Sabi =konuşmak
Sabema = konuşkan
Eluni = yalnız olmak
Elunemi = yalnız kalmak (bir devamlılık var)
Manji = yemek
Manjeme = Yedikçe
Esti = olmak
Estema = olgun
Pedo = ayak
Pedemo = yürüyüş
Not = örnekteki iş bildiren yürüyüş kelimesine “pedo” olarakta kullanabilirsiniz demiştik zaten çünkü iş bildiren eklerde bir zorunlu kullanılacak durumu yok “-em” ekinin.
Nomulide emir kipi -i son eki ve şahıs iyeliğiyle yapılır yani fiil ekine şahıs iyeliği getirilir.
Nomuli
Türkçe
Venia!
Gel!
Vidie!
Görsün!
Umios!
Yapalım!
Manjias!
Yeyin!
Labories!
Çalışsınlar!
7.2-) şart kipi (jerdihbo)
Bu nomuli dilinde “si-“ ön ekidir. “si-“ ön eki de ünlü düşmesi yaratır. Eğer gelirsem cümlesinde “veni” gelmek fiilidir fakat si- ön eki münasebetiyle “geliyorsam” derken “sivnoreuso” denir.
Örneklere geçelim:
Nomuli
Türkçe
Sivnoreuso
Eğer ben geliyorsam
Sivnimeusa
Eğer sen gelmişsen
Sivnireuse
Eğer o gelirse
Sivniseusos
Eğer biz geleceksek
Sivniseuses
Eğer onlar gelecekse
Siavnoreuso
Eğer gelmiyorsam
7.3-) istek kipi (vanihbo)
istek kipi nomulide “vani” fiilinin şahıs çekimleriyle kullanılır. olumsuzu ise “avni” fiilinin şahıs çekimleriyle olur.
Nomuli
Türkçe
Vano veni
Gelsem, geleyim
vano uma?
Sen yapsan?
Vanos vidi
Görmek istiyoruz, görsek
Avnos vidi
Görmek istemiyoruz, görmesek
Avno ridi
Gülmesem
7.3.1-) “esenmel ve esenme ölçüleri”
bu ölçüler bir şeyi istemek, dilemek, arzu etmek manalarını verir. Misallere geçelim daha iyi kavranabilmesi için;
Kelime
Ölçülü hal
manası
Akvo:su
Eseakvi
Su istemek
Manjo:yemek
Esemneji
Yemek istemek
Somni:uyumak
Esesmenoro
Uyumak istiyorum
Gogo:kız
Eseggemo
Kız isteme*
Pardo:af
Esepredi
Af dilemek
Pardo:af
Məsepreda
Af dileyen
De jogirto:yoğurttan
Dev esejgertoro
Yoğurttan istiyorum
*eseggi kız istemek demektir masdar hali yani fiilin isim hali “eseggemo” olur. çünkü –em son eki fiili isim yapan son ekimizdir.
Not: “vani” fiilini son ek olarak kullanmak ve “eldi” fiilini son ek olarak kullanmak bu ölçüyle aynı kapıya çıkar. Misal pardavani:af istemek, eideldi:yardım dilemek gibi.
7.3.2-) “-u” son eki
dilek kipi için –u son eki alternatifi de vardır ve mantığı emir kipiyle aynı şekilde çalışır. U’dan sonra şahıs iyeliği şeklinde. Misallere geçelim;
Nomuli
Türkçe
venuho
Gelsem, geleyim
Umua?
Sen yapsan?
viduna
Görmek istiyoruz, görsek
avduna
Görmek istemiyoruz, görmesek
arduho
Gülmesem
7.4-) verme kipi
Vermek ile ilgili fiiller her dilde mevcuttur misal ingilizcede para vermek derken give money demek gibi türkçede de akıl vermek, gün vermek gibi kalıplar mevcuttur. Nomulide bu kalıp için kipimiz var lakin ek değil “inmal” ölçüsü var. 2 sessiz harfli köklerde “inmah” tek sessiz harfli köklerde “inah” halini alır. Misallere geçelim;
Yalın
kipli
Mento=akıl
İmnati=akıl vermek
Tako=gün
İtkahi=gün vermek
Beteko=güven
İbtaki=güven vermek
Ero=tohum
İerahi=tohum vermek
7.5-) alma kipi
Almak ile ilgili fiiller her dilde mevcuttur misal ingilizcede para almak derken take money demek gibi türkçede de akıl almak, gün almak gibi kalıplar mevcuttur. Nomulide bu kalıp için kipimiz var lakin ek değil “numlet” ölçüsü var. 2 sessiz harfli köklerde “numeh” tek sessiz harfli köklerde “neh” halini alır. Misallere geçelim;
Yalın
kipli
Mento=akıl
Munteti=akıl almak
Tako=gün
tuĥehi=gün almak
Hereno=ürün
Hurneti=ürün almak
Ero=tohum
erehi=tohum almak
7.6-) bilme kipi
Verme ve alma kipindeki mantık neyse bilme kipinde de aynı mantık işler. Bir şeyi bilme bir şeyin bilgisini yapar bu kip. bu kip için ölçümüz “inammel” ölçüsüdür. 2 sessiz harfli fiillerde “inammeh”, tek sessiz harfli fiillerde “inneh” halini alır. Misallere geçelim
Yalın
kipli
Ludo=oyun
İladdehi=oyun bilmek
Deçino=terbiye
İdaççeni=terbiye bilmek
Ero=tohum
Erreho=tohum bilgisi
İmo=dil
Îammeho=dil bilgisi
7.7-) deneme kipi
Bir şeyin denemesini belirten bir kiptir ve “nemlet” ölçüsü kullanılır bunun için. 2 sessiz harfli köklerde “nemet”, tek sessiz harfli köklerde “net” halini alır.
O (Cansızlar, hayvanlar, cinsiyetsizler, cinsiyeti bilinmeyenler)
Nino
-os, -na
Biz
iu
-as, -ke
Siz
Teho
-es, -le
Onlar
6.1-) kişi zamirlerinin ismin hallerinde çekimleri:
İsmin –i hali
Egon
Beni
Min
Beni
Tun
Seni
Hen
Onu
Zin
Onu
Ni gex
Onu
Ninon
Bizi
İun
Sizi
Tehon
onları
İsmin –e hali
Egek
El ego
Bana
Mik
El mi
Bana
Tuk
El tu
Sana
Hek
El he
Ona
Ziek
El zi
Ona
Gexek
El gex
Ona
Ninek
El nino
Bize
İuk
El iu
Size
Tehek
El teho
onlara
İsmin –de hali
Egez
en ego
Bende
Miz
en mi
bende
Tuz
en tu
Sende
Hez
en he
Onda
Ziz
en zi
Onda
Gexez
en gex
Onda
Ninez
en nino
Bizde
İuz
en iu
Sizde
Tehez
en teho
onlarda
İsmin –den hali
Egek
de ego
Benden
Mik
de mi
Benden
Tuk
de tu
Senden
Hek
de he
Ondan
Ziek
de zi
Ondan
Gexek
de gex
Ondan
Ninek
de nino
Bizden
İuk
de iu
Sizden
Tehek
de teho
onlardan
İyelik hali
ega
-o, -ho
Benim
Mia
-o, -ho
Benim
Tua
-a, -ha
Senin
Hə
-e, -he
Onun
Zia
-e, -he
Onun
Gexa
-e, -he
Onun
Nina
-os, -na
Bizim
İua
-as, -ke
sizin
Teha
-es, -le
onların
Yanında hali
bėga
Beho
Yanımda
bemia
Beho
Yanımda
betua
beha
Yanında
behə
Behe
Yanında
bezia
Behe
Yanında
begexa
Behe
yanında
benna
Bena
Yanımızda
beiua
Beke
Yanınızda
betha
bele
yanlarında
6.2-) Dönüşlülük zamiri:
Nomuli dilinde dönüşlülük zamiri 3 adettir her biri aynı işlevi görür. Bunlardan bir tanesi “Zal-“ ön eki diğeri ise “Hanto” Kelimesidir, üçüncüsü de –ü son ekiir.
“Zal-“ ön ekli olanı tanıyalım:
Zal-
-ü
hanto
türkçesi
Zalumia
umüia
Hanta umia
Kendin yap
Zalvenite
Venüite
Hante venite
O kendi geldi
Zalfakilo
Faküilo
Hante fakilo
Otomatik makine
Zalirite
İrüite
Hante irite
O kendi gitti
zaldomo
domüo
Hanta domo
Kendi evim
Zalson
Sün
Hanta son
O kendi sözünü
“Hanta domo” kendi evim demek demiştik “hanta” aynı zamanda kendin demek bu nasıl oluyor peki? Çok basit kendin evin diye bir kelime olmaz. “hanto” yu kelime olarak ele aldığımız için isimden önce gelince sıfat kurallarına göre –a son ekini alır. “hanto” bir çeşit sıfattır yani
6.3-) Soru zamirleri:
Kim zamiri için
Hu(kim)
Hun(kimi)
ben
Huho(kimim)
Huhon (kimimi)
sen
Huha(kimin)
Huhan (kimini)
o
Huhe (onun kimi)
Huhen (kimini)
biz
Huna(kimimiz)
Hunan (kimimizi)
siz
Huke(kiminiz)
Huken (kiminizi)
onlar
Hule(kimleri)
Hulen (kimlerini)
Huk (kime)
Huz (kimde)
ben
Huhok (kimime)
Huhoz (kimimde)
sen
Huhak (kimine)
Huhaz (kiminde)
o
Huhek (kimine)
Huhez (kiminde)
biz
Hunak (kimimize)
Hunaz (kimimizde)
siz
Hukek (kiminize)
Hunez (kiminizde)
onlar
Hulek (kimlerine)
Hulez (kimlerinde)
Huç(kimden)
ben
Huhoç (kimimden)
sen
Huhaç (kiminden)
o
Huheç (kiminden)
biz
Hunaç (kimimizden)
siz
Hukeç (kiminizden)
onlar
Huleç (kimlerinden)
Hangi zamiri için
Kane (hangi)
Kanen (hangini)
ben
Kano (hangim)
Kanon (hangimi)
sen
Kana (hangin)
Kanan (hangini)
o
Kane (hangisi)
Kanen (hangisini)
biz
Kanos (hangimiz)
Kannan (hangimizi)
siz
Kanas (hanginiz)
Kanken (kanginizi)
onlar
Kanes (hangileri)
Kanlen (hangilerini)
Kanek (hangine)
Kanez (hanginde)
ben
Kanok (hangime)
Kanoz (hangimde)
sen
Kanak (hangine)
Kanaz (hanginde)
o
Kanek (hangisine)
Kanez (hangisinde)
biz
Kannak (hangimize)
Kannaz (hangimizde)
siz
Kankek (hanginize)
Kankez (hangisinde)
onlar
Kanlek (hangilerine)
Kanlez (hangilerinde)
Kaneç (hanginden)
ben
Kanoç (hangimden)
sen
Kanaç (hanginden)
o
Kaneç (hangisinden)
biz
Kannaç (hangimizden)
siz
Kankeç (hanginizden)
onlar
Kanleç (hangilerinden
Ne zamiri için
Go (ne)
Gon (neyi, nesi)
ben
Goho (neyim)
Gohon (neyimi)
sen
Goha (neyin)
Gohan (neyini)
o
Gohe (nesi)
Gohen (nesini)
biz
Gona (neyimiz)
Gonan (neyimizi)
siz
Goke (neyiniz)
Goken (neyinizi)
onlar
Gole (neleri)
Golen (nelerini)
Gok (neye)
Goz (neyde)
ben
Gohok (neyime)
Gohoz (neyimde)
sen
Gohak (neyine)
Gohaz (neyinde)
o
Gohek (nesine)
Gohez (nesinde)
biz
Gonak (neyimize)
Gonaz (neyimizde)
siz
Gokek (neyinize)
Gokez (neyinizde)
onlar
Golek (nelerine)
Golez (nelerinde)
Goç (neden)
ben
Gohoç (neyimden)
sen
Gohaç (neyinden)
o
Goheç (nesinden)
biz
Gonaç (neyimizden)
siz
Gokeç (neyinizden)
onlar
Goleç (nelerinden)
Nere zamiri için
Gehe (nere)
Geḥen (nereyi)
ben
Geho (nerem)
Geḥon (neremi)
sen
Geha (neren)
Geḥan (nereni)
o
Gehe (neresi)
Geḥen (neresini)
biz
Gehna (neremiz)
Geḥnan (neremizi)
siz
Gehke (nereniz)
Geḥken (nerenizi)
onlar
Gehle (nereleri)
Geḥlen (nerelerini)
Gehek (nereye)
Geḥez (nerede)
ben
Gehok (nereme)
Geḥoz (neremde)
sen
Gehak (nerene)
Geḥaz (nerende)
o
Gehek (neresine)
Geḥez (neresinde)
biz
Gehnak (neremize)
Geḥnaz (neremizde)
siz
Gehkez (nerenize)
Geḥkez (nerenizde)
onlar
Gehlez (nerelerine)
Geḥlez (nerelerinde)
Geḥeç (nereden)
ben
Geḥoç (neremden)
sen
Geḥaç (nerenden)
o
Geḥeç (neresinden)
biz
Geḥnaç (neremizden)
siz
Geḥkeç (nerenizden)
onlar
Geḥleç (nerelerinden)
Ne zaman zamiri için
Geteme (ne zaman)
Getemen (ne zamanı)
ben
Getemo (ne zamanım)
Getemon(ne zamanımı)
sen
Getema (ne zamanın)
Geteman (ne zamanını)
o
Geteme (ne zamanı)
Getemen (ne zamanını)
biz
Getemos (ne zamanımız)
Getemnan (ne zamanımızı)
siz
Getemas (ne zamanınız)
Getemken (ne zamanınızı)
onlar
Getemes (ne zamanları)
Getemlen (ne zamanlarını)
Getemek (ne zamana)
Getemez (ne zamanda)
ben
Getemok (ne zamanıma)
Getemoz (ne zamanımda)
sen
Getemak (ne zamanına)
Getemaz (ne zamanında)
o
Getemek (ne zamanına)
Getemez (ne zamanında)
biz
Getemnak (ne zamanımıza)
Getemnaz (ne zamanımızda)
siz
Getemkek (ne zamanınıza)
Getemkez (ne zamanlarınızda)
onlar
Getemlek (ne zamanlarına)
Getemlez (ne zamanlarında)
Getemeç (ne zamandan)
ben
Getemoç (ne zamanımdan)
sen
Getemaç (ne zamanından)
o
Getemeç (ne zamanından)
biz
Getemnaç (ne zamanımızdan)
siz
Getemkeç (ne zamanınızdan)
onlar
Getemleç (ne zamanlarından)
Ne kadar zamiri için
Gomektare (ne kadar)
Gomektaren (ne kadarı)
ben
Gomektaro (ne kadarım)
Gomektaron (ne kadarımı)
sen
Gomektara (ne kadarın)
Gomektaran (ne kadarını)
o
Gomektare (ne kadarı)
Gomektaren (ne kadarını)
biz
Gomektaros (ne kadarımız)
Gomektarnan (ne kadarımızı)
siz
Gomektaras (ne kadarınız)
Gomektarken (ne kadarınızı)
onlar
Gomektares (ne kadarları)
Gomektarlen (ne kadarlarını)
Gomektarek (ne kadara)
Gomektarez (ne kadarda)
ben
Gomektarok (ne kadarıma)
Gomektaroz (ne kadarımda)
sen
Gomektarak (ne kadarına)
Gomektaraz (ne kadarında)
o
Gomektarek (ne kadarına)
Gomektarez (ne kadarında)
biz
Gomektarnak (ne kadarımıza)
Gomektarnaz (ne kadarımızda)
siz
Gomektarkek (ne kadarınıza)
Gomektarkez (ne kadarınızda)
onlar
Gomektarlek (ne kadarlarına)
Gomektarlez (ne kadarlarında)
Gomektareç (ne kadardan)
ben
Gomektaroç (ne kadarımdan)
sen
Gomektaraç (ne kadarından)
o
Gomektareç (ne kadarından)
biz
Gomektarnaç (ne kadarımızdan)
siz
Gomektarkeç (ne kadarınızdan)
onlar
Gomektarleç (ne kadarlarından)
Wu (ne kadar)
Gomektaren (ne kadarı)
ben
wuo (ne kadarım)
wuon (ne kadarımı)
sen
wua (ne kadarın)
wuan (ne kadarını)
o
wue (ne kadarı)
wuen (ne kadarını)
biz
wuna (ne kadarımız)
wunan (ne kadarımızı)
siz
wuke (ne kadarınız)
wuken (ne kadarınızı)
onlar
wule (ne kadarları)
wulen (ne kadarlarını)
wuk (ne kadara)
wuz (ne kadarda)
ben
wuok (ne kadarıma)
wuoz (ne kadarımda)
sen
wuak (ne kadarına)
wuaz (ne kadarında)
o
wuek (ne kadarına)
wuez (ne kadarında)
biz
wunak (ne kadarımıza)
wunaz (ne kadarımızda)
siz
wukek (ne kadarınıza)
wukez (ne kadarınızda)
onlar
wulek (ne kadarlarına)
wulez (ne kadarlarında)
wuç (ne kadardan)
ben
wuoç (ne kadarımdan)
sen
wuaç (ne kadarından)
o
wueç (ne kadarından)
biz
wunaç (ne kadarımızdan)
siz
wukeç (ne kadarınızdan)
onlar
Wuleç (ne kadarlarından)
Kaç zamiri için
Kege (kaç)
Kegen (kaçı)
ben
Kego (kaçım)
Kegon (kaçımı)
sen
Kega (kaçın)
Kegan (kaçını)
o
Kege (kaçı)
Kegen (kaçını)
biz
Kegos (kaçımız)
Kegnan (kaçımızı)
siz
Kegas (kaçınız)
Kegken (kaçınızı)
onlar
Keges (kaçları)
Keglen (kaçlarını)
Kegek (kaça)
Kegez (kaçta)
ben
Kegok (kaçıma)
Kegoz (kaçımda)
sen
Kegak (kaçına)
Kegaz (kaçında)
o
Kegek (kaçına)
Kegez (kaçında)
biz
Kegnak (kaçımıza)
Kegnaz (kaçımızda)
siz
Kegkek (kaçınıza)
Kegkez (kaçınızda)
onlar
Keglek (kaçlarınıza)
Keglez (kaçlarında)
Kegeç (kaçtan)
ben
Kegoç (kaçımdan)
sen
Kegaç (kaçından)
o
Kegeç (kaçından)
biz
Kegnaç (kaçımızdan)
siz
Kegkeç (kaçınızdan)
onlar
Kegleç (kaçlarından)
Genfe (nasıl)
ben
Genfoi (nasılım)
sen
Genfai (nasılsın)
o
Genfei (o nasıl?)
biz
Genfosi (nasılız)
siz
Genfasi (nasılsınız)
onlar
Genfesi (nasıllar)
Soru zamiri;
Ço …?=… mi?
ə …?=… mi?
6.4-) İşaret zamirleri:
Gex(o)
Date(şu)
co(bu)
Şey
Gexal- (o şey)
Datal- (şu şey)
cal- (bu şey)
Şey2
Gexüm- (o şey)
Datüm- (şu şey)
cüm- (şu şey)
Şey3
Gexoç- (o şey)
Datoç- (şu şey)
coç- (bu şey)
Kişi
Gexul- (o kişi)
Datul- (şu kişi)
cul- (bu kişi)
Kişi2
Gexjisi-
Datjisi-
cojisi-
Çeşit
Gextip- (o tip)
Dattip- (şu tip)
cotip- (bu tip)
Şekil
Gexform- (öyle)
Datform- (şöyle)
coform- (böyle)
Şekil2
Gexirv- (öyle)
Datirv- (şöyle)
cirv- (böyle)
Yer
Gexeh- (ora)
Dateh- (şura)
eh- (bura)
Zaman
Gextem- (o zaman)
Dattem (şu zaman)
cotem- (bu zaman)
Miktar
Gexmektar- (o miktar)
Datmektar- (şu miktar)
comektar- (bu miktar)
sebep
Gexgoç- (o sebep)
Datgoç- (şu sebep)
cogoç- (bu sebep)
Eni(bazı, herhangi)
Kej(hiç)
Hes(bu)
Şey
enial- (bazı şey)
kejal- (hiçbirşey)
hesal- (bu şey)
Şey2
Eniüm- (bazı şey)
Kejüm- (hiçbir şey)
Hesüm-
Şey3
Enioç- (bazı şey)
Kejoç- (hiçbir şey)
Hesoç-
Kişi
eniul- (bazı kişi)
kejul- (hiçkimse)
hesul- (bu kişi)
Kişi2
Enijisi-
Kejjisi-
Hesjisi-
Çeşit
enitip- (bazı tip)
kejtip- (hiçbirtip)
hestip- (bu tip)
Şekil
eniform- (bazı şekil)
kejform- (hiçbir şekil)
hesform- (böyle)
Şekil2
Enîrv- (bazı şekil)
Kejirv- (hiçbir şekil)
Hesirv- (böyle)
Yer
enieh- (bazı yer)
kejeh- (hiçbiryer)
heseh- (bura)
Zaman
enitem- (bazı zaman)
kejtem (hiçbirzaman)
hestem- (bu zaman)
Miktar
Enimektar- (b. miktar)
kejmektar- (hiçbir mik.)
hesmektar- (bu miktar)
sebep
enigoç- (bazı sebep)
kejgoç- (hiçbir sebep)
hesgoç- (bu sebep)
et(hiç)
Nihil(hiç)
ker(her)
Şey
etal- (hiçbirşey)
nihilal- (hiçbirşey)
keral- (her şey)
Şey2
Etüm-
Nihilüm-
Kerüm-
Şey3
Etoç-
Nihiloç-
Keroç-
Kişi
etul- (hiçkimse)
nihilul- (hiçkimse)
kerul- (herkes)
Kişi2
Etjisi-
Nihiljisi-
Kerjisi-
Çeşit
ettip- (hiçbirtip)
nihiltip- (hiçbirtip)
kertip- (her tip)
Şekil
etform- (hiçbir şekil)
nihilform- (hiçbir şekil)
kerform- (her şekil)
Şekil2
Etirv- (hiçbir şekil)
Nihilirv- (hiçbir şekil)
kerirv- (her şekil)
Yer
eteh- (hiçbiryer)
nihileh- (hiçbiryer)
kereh- (heryer)
Zaman
ettem (hiçbirzaman)
Nihiltem- (hiçbirzaman)
kertem- (her zaman)
Miktar
etmektar- (hiçbir mik.)
nihilmektar- (hiçbir mik.)
kermektar- (her miktar)
sebep
etgoç- (hiçbir sebep)
nihilgoç- (hiçbir sebep)
kergoç- (her sebep)
ehde (öteki)
Saxad- (beriki)
kontrade (karşıki)
Şey
ehdal- (öteki şey)
saxadal- (beriki şey)
kontradal- (karşıki şey)
Şey2
Ehdüm-
Saxadüm-
Kontradüm-
Şey3
Ehdoç-
Saxadoç-
Kontradoç-
Kişi
ehdul- (öteki kişi)
saxadul- (berikisi)
kontradul- (karşıki kişi)
Kişi2
Ehdejisi-
Saxadjisi-
Kontradjisi-
Çeşit
ehdetip- (öteki tip)
saxadtip- (beriki tip)
kontradtip- (karşıki tip)
Şekil
ehdeform- (öteki şekil)
saxadform- (beriki şekil)
kontradform- (k. şekil)
Şekil2
Ehdirvo- (öteki şekil)
Saxadirv- (beriki şekil)
Kontradirv- (karşıki şekil)
Yer
ehdeh- (öteki yer)
saxadeh- (beriki yer)
kontradeh- (karşıki yer)
Zaman
ehdetem- (öteki zaman)
Saxadtem- (beriki zaman)
kontradtem- (k. zaman)
Miktar
ehdemektar- (ö. miktar)
saxadmektar- (beriki mik.)
kontradmektar- (k. miktar)
sebep
ehdegoç- (öteki sebep)
saxadgoç- (beriki sebep)
kontradgoç- (k. sebep)
Gibi örneklendirilebilir.
6.5-) ilgi hali
Bu hal “-ki” ekini anlatan haldir. Nomuli dilinde türkçede olan “Ki” edatını sağlayan sözcük “min” sözcüğüdür. Örneğin “Mia min = benimki” Yani “benim olan”. Tabi önce buna kaynaklık eden fiil kökünü tanıyalım. Çünkü başka durumlar filan da var olabiliyor.
Fiilleşmiş zamir:
Nomuli fiilleşmiş zamiri
Türkçe anlamı
Nomuli fiilleşmiş iyelik zamiri
Türkçe anlamı
Mimi
Ben olmak
Miai, di mi
Benim olmak
Tui
Sen olmak
Tuai, di tui
Senin olmak
Hei
O olmak (erkek)
Həi, di hei
Onun olmak
Zî
O olmak (dişi)
Ziai, di zî
Onun olmak
Gexi
O olmak (Cinsiyetsiz, hayvan, cansız, cinsi belirsiz)
şahıs iyeliği sistemi nomulide aslında bir kolaylık alternatifi babında olan bir ektir. mesela türkçedeki gelirim, gelirsin, geliriz gibi. nomulide de şahıs iyeliği vardır. Şahıs iyeliği aynı zamanda birleşik zamirdir. şimdi bunları örneklerle gösterelim;
Nomuli
Türkçe
Sabiro / sabirho
Konuşuyorum
Vidira / vidirha
Görürsün
Veneblire / veneblirhe
Gelebilir
Vidisos / Vidisna
Göreceğiz
Umisas / Vidiske
Yapacaksınız
Umites / Vidisle
Yaptılar
eğer evvela zamir sonradan fiil kullanmak istenirse şahıs iyeliği kullanılmaz mesela görürüm derken “mi vidire” olur. -e harfi 3.tekil şahıs şahıs iyeliği olması bu durumu değiştirmez. mesela “arabayı kullanıyorum” derken “mi istadore kuron” denir lakin “istadore kuron” deyince “arabayı herhangi bir 3.tekil şahıs kullanıyor” olur. ama “he istadore kuron” deyince “o arabayı kullanıyor” olur. eğer şahıs iyeliğiyle “arabayı kullanıyorum” demek istenirse “istadoro kuron” denmelidir.
evet malumdur ki nomulide -o harfi ismin hali, -e harfi zarf hali, -a hali de sıfat halidir ama bunlar karışıklığa sebep olmaz. ikisi çakışıyorsa bir tanesi kullanılabilir. evet isimlerde de şahıs iyeliği geçerlidir misaller;
Nomuli
Türkçe
Mundo
Dünyam
Ganta
Çantan
Padre
babası
Elos / Elna
Ülkemiz
Manaias / manaike
paranız
Eles / Elle
Onların ülkesi
evet “mundo” hem dünya manasına gelir hem de benim dünyam manasına gelir. ganta hem
“senin çantan” manasına gelir hem de “çantalı” manasına gelir. padre hem “baba olarak”
demektir. lakin klasik yöntemle “benim dünyam” demek için “mia mundo”, “senin çantan” demek içinse “tua ganto” demek gerekir. eğer iyelik zamirini de kullanacaksanız ganto kelimesi ganta olmaz.
Çoğul şahıslar için alternatif olma sebebi 2 sessiz harfin ek olarak bitişmemesi gerektiğindendir. Misal Elos=ülkemiz demek fakat “ülkemizi” demek için –n eki gelmesi gerekiyor ve bu durumda elosn gibi bir şey oluyor ve uyumsuz oluyor fakat Elnan deyince sıkıntı olmuyor eklere vurgu olmuş oluyor. Unutmadan “elnan” ile “nina elo” aynı manaya gelir. Tercih meselesidir. Fakat şahıs iyeliği aslında birleşik zamir de olduğu için misal ganta=senin çantan deyince gantai=senin çantan olmak manasına gelir ve aynı zamanda sen bir çantasın manasına gelir. Bunlar cümle içerisinde kullanım esnasında anlaşılır tıpkı ingilizcenin çekimli dil olması gibi bu yönü de var nomulinin. Fakat illa ki ayrı şekle böleyim diyorsanız tu ganti=sen çantasın, tua ganto=senin çantan dersiniz.
Son olarak –ho, -ha, -he alternatifleri ve misal kısa cümleler için gayet birebirdir. Misal seni seviyorum derken “amiroha” şeklinde diyebilirsiniz. –o 1.tekil şahıs, -ha 2. Tekil şahıstır. Bunlar için de örnek verelim;
Nomuli
Türkçe
Mundoha
Sen benim dünyamsın
Vidirohe
Onu görüyorum
Vihavoske
misafirimizsiniz
Yani bir nevi birleşik zamirler hitap zamiri olarakta kullanılabilir. Misal bir kişiden söz ederken “mumente” derseniz “o akıl sahibidir” demiş olursunuz. Lakin karşınızdakine “sen akıl sahibisin” demek isterseniz “mumenta” dersiniz.
Bu ölçüler bir kelimeye –mış gibi yapma manasını katmaktadır ve bu ölçünün kullanılması için kökte en az 3 sessiz harf gerekir. Kelime kökünde 2 sessiz harf varsa “tenam”, tek sessiz harf varsa “tena” ölçüsü kullanılır. Örneklere geçelim;
Ölçüsüz
Ölçülü
Asni=hasta olmak
Təsani=hasta gibi davranmak
Mudlori=kederli olmak
Temadulori=kederli gibi davranmak
Jeldo=çocuk
Tejeladulora=çocuk gibi davranıyorsun
Stupena=aptal
Tesatupeni=aptal gibi davranmak
Mefna=bitmiş
Temafuni=bitmiş gibi yapmak
Keva=mutlu
Tekevai=mutlu gibi davranmak
Not: bu ölçüler köke –oidagi veya –oidumi takmakla aynı kapıya çıkar. Jeldoidagi de çocuk gibi davranmak demek zaten.